هرچند هنوز هيچ درماني براي بيماري آلزايمر ارائه نشده اما محققان با كشف داروي جديدي كه مي‌تواند به‌صورت قرص عرضه شود، ميليون‌ها بيمار زوال عقل در سراسر جهان را اميدوار كردند.

به نقل از نيوز، محققان اظهار كردند: نتايج آزمايش‌هاي داروي جديد آنان بر روي موش‌هاي آزمايشگاهي، موش‌هاي صحرايي و ميمون‌ها موفقيت‌آميز بوده و انتظار مي‌رود آزمايش‌هاي باليني طي چند ماه آينده آغاز شوند.

محققان خاطرنشان كردند كه چنين دارويي ممكن است در درمان بيماراني كه مشكل شناختي دارند و ازنظر ژنتيكي مستعد ابتلا به آلزايمر هستند، نيز موثر باشد و از ابتلا به آلزايمر جلوگيري كند؛ افراد آسيب‌پذير پس از يك آزمايش خون ساده مي‌توانند دارو را دريافت كنند.

هدف قرار دادن تجمع پلاك‌ها در مغز

گروهي از محققان دانشكده پزشكي دانشگاه كاليفرنيا سان‌ديگو (UCSD) و بيمارستان عمومي ماساچوست ايالات‌متحده اظهار كردند: درمان آلزايمر با اين دارو از طريق خانواده‌اي از داروها به نام GSMs (تعديل‌كننده‌هاي ترشحات گاما) است. اين ماده پروتئين‌هاي سركش، بتاآميلوئيد (Aβ) كه توده‌هاي چسبنده در مغز ايجاد و سلول‌هاي عصبي را نابود مي‌كنند، را از بين مي‌برد.

دكتر رودولف تانزي، يكي از محققان اين تحقيق گفت: «در اين مطالعه، GSM قوي بر اساس ويژگي‌هاي پيش‌باليني ارائه شده است و به‌نظر مي‌رسد با قدرت GSM هاي قبلا آزمايش شده برابر يا فراتر از آن باشد. آزمايش‌هاي باليني آينده مشخص خواهد كرد كه آيا اين GSM اميدواركننده در انسان ايمن و در درمان و يا جلوگيري از بيماري آلزايمر موثر است يا خير.»

محققان در انتظار تاييد سازمان غذا و داروي ايالات متحده براي شروع مطالعات مرحله اول هستند.

دكتر تانزي در ادامه افزود: «اميدواريم كه آزمايش‌هاي باليني را در سال جاري آغاز كنيم؛ مرحله اول شامل يك دوز صعودي معمول و چندگانه در افراد سالم خواهد بود. بعد از اين‌كه مرحله اول را با موفقيت پشت سر گذاشتيم، مرحله ۲A را در بيماران مبتلابه آلزايمر آغاز خواهيم كرد كه شامل بررسي نشانگرهاي زيستي براي كاهش بتاآميلوئيد در مغز است.»

محقق بيمارستان عمومي ماساچوست و استاد مغز و اعصاب دانشگاه هاروارد ادامه داد: «در نهايت، اميدواريم كه تعديل‌كننده‌هاي گاما سكرتاز براي استفاده در پيشگيري از آلزايمر به‌اندازه كافي ايمن و موثر باشند. همانطور كه براي جلوگيري از بيماري قلبي در اواخر زندگي، مجبور هستيم سطح كلسترول را در اوايل زندگي (دهه‌ها) كاهش دهيم، براي كاهش خطر ابتلا به آلزايمر نيز بايد در اوايل زندگي، سطح بتاآميلوئيد مغز را كاهش دهيم به اين معني كه دارويي كه ما براي كاهش آن استفاده مي‌كنيم بايد ايمن، ارزان و آسان مصرف شود مانند داروي استاتين كه براي جلوگيري از بيماري قلبي مصرف مي‌شود.

چرا پروتئين‌هاي طبيعي باعث آلزايمر مي‌شوند؟

بتاآميلوئيد يك پروتئين طبيعي است كه در بدن همه وجود دارد، با اين حال، در بيماران مبتلابه آلزايمر، روند دفع اين پروتئين‌ها اشتباه انجام مي‌شود. آنزيم‌هاي ديگر از جمله گاما، سكرتاز و پپتيدهاي Aβ هستند كه بدن نمي‌تواند اين موارد را تشخيص دهد بنابراين نمي‌تواند از شر آن‌ها خلاص شود.

در ماده خاكستري سالم، آنزيم‌هايي مانند آلفا سكرتازا Aβ در وسط (يعني به دو اندازه مساوي) قرار مي‌گيرند و از طرف ديگر گاما-سكرتاز را در مكان‌هاي غيرمعمول قطع مي‌كنند. ذرات سمي جمع و باعث ايجاد اختلال عصبي و علائم مخرب آن از دست‌دادن حافظه و گيجي مي‌شوند. علاوه بر اين، توليد اين سموم در بيماران جهش‌يافته بيشتر است و برخي از پروتئين‌ها مانند Aβ۴۲ به احتمال زياد پلاك مي‌سازند.

تانزي گفت: «اگر روزي بخواهيم با آزمايش خون با تشخيص سطح بتاآميلوئيد مغز از آلزايمر جلوگيري كنيم، براي انجام اين كار احتمالا به يك قرص ايمن و ارزان‌قيمت احتياج خواهيم داشت.»

وي افزود: «ما معتقديم كه در حال حاضر ده‌ها ميليون نفر در ايالات‌متحده نياز به كنترل تجمع بتاآميلوئيد در مغز دارند. اميدواريم مدولاتور گاما سكرتاز روزي بتواند چنين كاري را انجام دهد.»

GSM و پاكسازي مغز آسيب‌ديده

تلاش‌هاي زيادي براي مسدود كردن گاما-سكرتاز صورت گرفته اما موفقيت‌آميز نبودند و دانشمندان اين داروها را ايمن نمي‌دانند زيرا بدن براي تجزيه پروتئين‌هاي ديگر به گاما سكرتاز نياز دارد. با اين وجود GSM ها فقط اندكي فعاليت را تغيير مي‌دهند، بنابراين بدن پپتيدهاي Aβ كمتري توليد مي‌كند در نتيجه اين ماده شيميايي بقيه نقش‌هاي خود را ايفاء خواهد كرد.

پروفسور استيون واگنر از UCSD مي‌گويد: GSM ها توانايي كاهش سميت‌هاي مبتني بر عملكرد مرتبط با مهاركننده‌هاي γ-تركيتاز را ارائه مي‌دهند.

استفاده از دوزهاي كم تكرار GSM بدون هيچ‌گونه عوارض جانبي سمي، باعث كاهش Aβ۴۲ در موش و موش صحرايي شد. اين دارو در ماكاك (نوعي ميمون) نيز ايمن و موثر بود و سطح Aβ۴۲ را تا ۷۰ درصد كاهش داد. آزمايش‌هاي بيشتر بر روي موش‌هاي مهندسي شده از طريق ژنتيك براي حمل جهش‌هايي كه باعث آلزايمر مي‌شوند نيز به همان اندازه دلگرم كننده بودند.

محققان حيوانات را قبل يا اندكي بعد از شروع تشكيل پلاك‌هاي آميلوئيد تحت درمان قرار دادند. در هر دو مورد، GSM ها تركيب پلاك‌هاي آميلوئيد و التهاب مغز را كاهش دادند. همچنين به ميكروگليا، سلول‌هاي التهابي كه ممكن است موجب گسترش بيماري شوند نيز حمله كردند.

پروفسور واگنر مي‌گويد: اين روند نشان مي‌دهد كه مي‌توان از اين دارو براي پيشگيري از آلزايمر در بيماران با جهش‌هاي ژنتيكي يا زماني كه پلاك‌ها با اسكن مغز شناسايي شدند، استفاده كرد. آزمايش مرحله اول ما در افراد سالم و طبيعي انجام خواهد شد و پيش بيني مي شود تقريبا ۱۰۰ نفر در اين مرحله ثبت نام كنند.»

نتايج اين تحقيق در نشريه پزشكي تجربي (Experimental Medicine) منتشر شده است.